Stranica:Vjekoslav Klaić Povjest Hrvata 2.djvu/153

Dok je tako Sulejman uhvatio čvrste stope u Evropi, bavio se je otac njegov uredjivanjem države i vojske. Sve do njega sastojala je osmanlijska sila od samih lakih konjanika, koji su doduse strasno harali i razali, kamo su stizali, ali nijesu bili podobni, da se penju na zidove. Da i tomu pomogae, bijase Urkan jo§ oko god, 1330 sastavio pjeSadiju, naime cetu janji^ara (jeni — ceri = nova ceta), koji su posHje kroz sto- Ijeca bili strah i trepet citavoga svijeta. Janjicari bili su krscanska djeca, ugrabljena rodi- teljima, pak onda odgojena u Muhamedovoj vjeri. Tako su krscanske poturice postale Ijuci Turci od samih Osmanlija. Godine 1358. umre vatreni i junacki Sulejman, a god. 1362. i otac njegov Urkan od kuge. Sultanom osmanlijskim postade sada mladji sin Urkanov Murat I. (1362 — 1389), junak prvoga reda, a uza to strog, pravedan, darezljiv i neutrudljiv. Taj pregnu svom svagom, da pokori citav Balkan. Pri tom mu u jednu ruku pomagahu vrstne vojvode njegove, kao Hadzi Ilbeki, Lalasahin i Evrenos-beg, a u drugu skrajnje razsulo medju Grcima, Bugarima i Srbima. Vec druge godine svoga vladanja prijedje u Evropu, te stade redom osvajati gradove. Najprije padose mu u ruke gradovi Corla, Didimotika, a napokon i znamenito Drinopoljeili Odrin (1363). Od toga maha ne bi mira ni Bugarima ni Srbima. Pace godine 1365. prenese svoju prijestolnicu iz Bruse u Aziji u nedavno osvojeno Drinopolje (Edreneh = Jedrene), gdje no bijaSe sagradio novi carski dvor ill saraj. Malo zatim osvoji njegov vojvoda Lalasahin Staru Zagoru i znameniti Piovdin (Plovdiv), u kojem stade stolovati kao prvi beglerbeg Rumelije. Iza krvavih bojeva kod Rakovice i Cepine prinudjen bi i bugarski car Ivan Sisman III., koji stolovase u Trnovu, da se pokori Muratu i da postane njegov kletvenik (vazal). Kao zalog svoje tvrde vjere dade Sisman sultanu Muratu svoju sestru za zenu, te i danas jos slavi bu- garska narodna pjesma Marulju, lijepu Bugarku, koja je i kao turska carica voljela ostati krscanka, premda joj je sultan nudio citavu dzamiju, napunjenu srebrenim svijecnjacima, ako se poturCi. Mozda je ba§ sudbina trnovskoga cara Ivana Sismana sklonila ugarskoga i hrvatskoga kralja Ljudevita, te je udario na zapadnu Bugarsku, osvojin Vidin i odveo tamoSnjega cara Ivana Sracimira u suzanjstvo. Vec prvi pojav sultana Murata u Evropi bijase potaknuo misao, da se Osmanlije natrag otjeraju u Aziju. U proljecu 1363. bijaSe vladar otoka Cipra, kralj Petar I, od Lusignana, doSao na dvor pape Urbana V. u Avignon, te ga zamolio, da pokrene kri- zarsku vojnu na Osmanlije, koji prijetijahu i Cipru i redu Ivanovaca na Rodu (Kreta bijase u vlasti Mletaka). SluCajno desio se je tada u Avignonu i francuzki kralj Ivan Dobri, koji se sve pored nesrecnoga rata s Englezima izjavi pripravan povesti takovu vojnu. Papa s toga prihvati njegovu ponudu, te ga imenova vrhovnim vojvodom za sveti rat na nevjernike. Odredjeno bi, da se vojna zapodne 1. ozujka 1365. Sada pozove papa Urban V. dne 25. svibnja 1363. i ugarsko-hrvatskoga kralja Ljudevita I., da se i on pridruzi tomu podhvatu: njegova je drzava blize Osmanlijama nego oblasti drugih vla- dara, k tomu mu je Bog dao i vecu snagu i moc, nego ostalim knezovima. Poziv svoj obnovio je papa 5. prosinca iste godine. No do zasnovane krizarske vojne nije ipak do§lo; jedino sto je kralj Ljudevit zaista god. 1365. provalio u zapadnu Bugarsku, te njom obladao. Medjutim pad DrinopoIja, koji je zalud hrabro branio grcki vojvoda Hadrianos, kao i prijenos prijestolnice turske iz azijske Bruse u Drinopolje zabrinu zivo byzantskoga cara Ivana V. Paleologa, i njegovu majku, savojsku groficu Anu. Oni odlu6ise sve pokuSati i upotrebiti, da odole Turcima, i da ih protjeraju s byzantskoga zemljista. Oso- bitoj se pomoci u tom pogledu nadahu od znamenitoga i junackoga grofa savojskoga Amadeja VI. (1343 — 1383), koji je bio necak obudovljele carice Ane, a bratuced cara Ivana V. Oni ocekivahu, da bi on kao susjed i prijatelj pape u Avignonu mogao pokre- nuti rat zapadne Evrope u prilog kr^canskomu iztoku. Na koncu godine 1365. boravio