Stranica:Hrvatska enciklopedija sv III 01-100.djvu/31

BOKANIĆ - BOKSIT

LIT.: Lj. Karaman, O Tripunu Bokaniću graditelju zvonika trogirske katedrale, Jugoslo'Tenski istoriski časopis, g. II . , Beograd 1936; C. fisković, Trifun Bokanić, Novo Doba, božićni prilog, Split 1940. C . P .
BOKANJAČKO BLATO je prostrana krška uvala u ru­ distnim vapnencima 6 km sjeveroistočno od Zadra, nazva ­ no po selu Bokanjcu.. Ravno dno uvale dugo je oko 4 km i pruža se u pravcu SZ-JI, a široko je do 1,5 km; površina iznosi 4,92 km2 • Voda, koju donosi povremeni potok Zlo­ kovica i koju izbacuju periodička vrela, potopi od jeseni do kasnog prolj eća B. b.; najveća dubIj ina vode seže do 5 m. Ljeti je dno suho i iskorišćuje se za sjenokoše i ispaše, a "iši rubni dijelovi se i obrađuju (kukuruz, proso i dr.) . B. b . ima veliko gospodarsko značenje, jer se uz ratarstvo u susjednim mjestima može odgajati i krupna stoka. J. R-ć.
BOKOBRAN ili brodobran (talij. parabordo, njem. Frei­ halter, Fender) je naprava za sprečavanje oštećenja broda kod pristajanja uz pristanište ili kod dodira s drugim bro­ dom. Bokobran je valjak od drva, smotanog debelog ko­ nopa ili pluta, omotana u čvrsto platno, koji visi na ko­ nopcima uz bokove broda kao branik na onim mjestima, gdje može doći do dodira ili sudara. F. S-Ć.
BOKO-DRVO je drvo vrste Bocoa provacensis Aubl. sa svijetlo žutom bjeljikom i tamno smeđom srži. Granica goda i sržni trakovi teško su vidljivi prostim okom. Vrlo je gusto, teško i tvrdo drvo, dade se lako po1irati. Upotre­ bljava se u stolarstvu i tokarstvu za fine radove. Dolazi u trgovinu iz Guyane. I. H-t.
BOKS (koža) je mekana i rastezljiva konjska, teleća i kravlja koža. Obično se štavIjuje kromnim štavilima i oboji s obje strane. Služi za izradbu obuće i usedlarstvu.
BOKS je sportska grana i vrsta samoobrane, a sastoji se u borbi šakom po stanovitim pravilima. Među primi· tivnim narodima najzapaženiji je boks na Havajima i Tonga-otocima. Od kulturnih naroda imadu Kinezi jednu "rio staru vrst borbe šakama. U Evropi je boks postojao već prije brončanog doba. Spominje ga i Homer. Poznat je i kod Rimljana, a nalazimo ga i u srednjem vijeku, ali samo kao vještinu za ozbiljne tučnjave. Kao čisti sport i tjelesno vježbanje boks je uveden tek u 17. st. i to u Engleskoj, gdje je 1681 održano prvo boksačko natjecanje. Engleska je prednjačila u boksu punih 150 g. i svi veliki boksači te epohe bili su Englezi. Iza 1880 stupila je Ame­ rika na poprište i otada ona vodi. S uvođenjem vatirane rukavice (zadnja četvrt 19. st.) započela je era modernog boksa, kakav je uglavnom danas. Danas boksače dijelimo na amatere i profesionalce, a po težini na osam kategorija: muha (do 51 kg), bantam (do 54), perolaka (do 58), laka (do 62), weiter (do 67), srednja (do 73), poluteška (do 80), teška (iznad 80). Borilište (ring) je četverokut, omeđen užetima, sa stranicom od 4-6 m. Vrijeme borbe je kod amatera 3X3 minute (izuzetno 5X2), a kod profesionala od 6X3 m. do 20X3 m. Između svake tri minute borbe (takozvanog »kola« ili »runde«) je jedna minuta odmora. Borbu vode jedan sudac u ringu, do tri suca za bodove izvan ringa i jedan mjerilac vremena.
Boksački internacionalni savezi jesu: I. B. U. (Internatio­ nal Boxing Union) za profesionale; F. I . B. A , (Federation Internationale de Boxe Amateur) za amatere.
Prvo službeno formiranje boksačkog sporta kod nas ostvareno je 1926 godine, kada je u okviru teško-atletskog saveza osnovan u Zagrebu »Boksački savez«. G . 1934 odvo· jio se boksački savez od teško-atletskog i nastavio samo­ stalno rad. G . 1939 osnovan je i posebni »Hrvatski boksa­ čki savez«. N.P-i.
BOKSAČKI STAV → Rentgenski pregled.
BOKSBURG, južnoafrički rudarski grad, istočno od Jo­ hannesburga u Transvaalu, 1630 m nad morem, 51 .000 stan. (30% bijelaca); ima željezničku stanicu, rudnike zlata i ugljena, koji se prostiru u dužinu od 15 km na I od grada.
BOKSER, oružje od gvožđa duguljasta oblika u veličini šake, na jednoj strani nazubljeno te s otvorima u sredini, da se mogu provući prsti, koji ga drže. Udarcem nazub1je­ nom stranom mogu se zadati teže povrede. Vlasti su odvaj­ kada branile upotrebu, pa i samo nošenje ovog opasnog oružja.
BOKSER, vrsta pasa. Zove se također i njemački b., jer je ta vrsta pasa odgojena u Njemačkoj te predstavlja tipično njemački produkt gojidbe pasa. Srednje velik, van­ redno jakih mišića, pokazuje silnu snagu i brzi1l'U u borbi. Vječno budan i pažljiv čuvar povjerenih mu predmeta ili kuće, a naročito gospodara, pa ne pozna većega veselja, nego da njemu služi. Stoga je upotrebljiv i kao policijski i vojnički pas. Ističe se svojom inteligencijom i dobro­ dušnošću te je i kraj vrlo mrkog izgleda najveći prijatelj djece. U novije vrijeme postao je b. poznat i izvan Nje­ mačke te se sve više izvozi nesamo u evropske zemlje, nego i u Ameriku. U Hrvatskoj ima samo nekoliko primje­ raka te plemenite vrste pasa. Postanak boksera svodi se na parenje mastifa sa hrtom. B. je srednje velik pas, glatke i kratke dlake, većinom crveno žute ili zlatno žute boje sa crnom maskom na licu. Ima ih i prugastih, rjeđe sivih, crnih, pa i posve bijelih. Čvrste je i kvadratične forme sa karakterističnom glavom, kratko podrezanim ušima i kratkim repom. Noge su mu silno čvrste, prednje stoje uvijek okomito, a stražnje nešto koso prema natrag. Leđa su mu kratka i široka, pa odatle nastaje njegova kratka zbijena forma, koja mu daje izraz snage i odlučnosti. Glavu drži visoko, a hod mu je ele­ gantan i ponosit. Voli čistoću, a u hrani je vrlo skroman. Doživljuje najviše 12 godina. A.Š.
BOKSERSKI USTANAK. Neuspjesi Kine u vanjskoj politici koncem 19. st. , napose nesretni rat s Japanom (1894 do 1895) i ustupci, koje je kineska vlada pod sve većim pritiskom morala dati evropskim velevlastima, rađaju u Kini unutarnjim nezadovoljstvom i neraspoloženjem prema strancima. U tom su preuzeli vodstvo članovi fanatičkih i protuevropski raspoloženih tajnih društava, koji su stran­ cima poznati pod imenom boksera, dok su se sami nazivali »1 Ho Tuan« (Pravedno složno društvo) ili »1 Ho Ch'uan«  (Složne pravedne pesnice). Geslo im je bilo: Zaštiti domo­ vinu, uništi stranca! Oni si uzeše za zadaću, da potjeraju iz Kine sve strance i poubijaju kršćane, koje su smatrali tuđinskim plaćenicima. PO njima se cijeli ovaj pokret na­ ziva bokserski ustanak. Bokseri, kojima se pridruži carska vojska, pošto su razorili željezničku i brzoglasnu vezu Pekinga s pokrajinom, 5. VI . 1900 opsjednu grad, pri čem bude ubijen (20. VI . 1900) i njemački poslanik K. Ketteler. Poslije osvajanja Pekinga počne opsjedanje evropskih po­ slanstava. Evropske velevlasti, USA i Japan pošalju u pomoć svoje čete, koje istom 14. VIII. 1900 osvoje grad, a vlada pobjegne u Si-an-fu. Dotle su u pokrajini pobunje­ nici poubijali više stotina kršćanskih misionara i više tisuća kineskih kršćana. Ipak kod sklapanja mira 7. Xl. 1901 Kina prođe, radi nesloge velevlasti, razmjerno dobro: trebala je dati zadovoljštinu i isplatiti 450.000 taela odštete vlastima i oštećenicima. Poslanička četvrt u Pekingu bude određena isključivo za strance i stavljena pod upravu po­ slaničkog zbora. Na 7. I . 1902 vraćaju se u Peking car i carica.
BOKSIT, mineralni materijal, sastavljen od aluminijskih hidroksida A1203. H20 , koji su poznati kao minerali dija­ spor, bern it i sporogelit, i od aluminijskog hidroksida AI203.3H20 , koji je poznat kao mineral hidrargilit. Ta če­ tiri minerala sabrala su se kao zem1jasta nakupina u gustu masu, koja je negdje prilično čvrsta, gotovo kao kamen, i sastavljaju boksit. Neki su boksiti tako mekani, da se daju rukom lomiti, a neki tako čvrsti i tvrdi, da se i pod čekićem prilično teško kidaju. Boksit okupljen u čvrstu, kompaktnu masu zna biti posve gusta sastava, ali je vrlo često pun sitnih oolita. Neki su ooliti pravilne kuglice, veličine prosena zrna i veće, a neki su nepravilni. Pri